Γενικός Εισαγγελέας: Σχεδόν παντού η διαφθορά στο δημόσιο

 Αυτό άλλωστε μπορεί εύκολα να τεκμηριωθεί εξετάζοντας τον μακρύ κατάλογο των περιπτώσεων οικονομικού εγκλήματος και διαφθοράς στο δημόσιο και των προσώπων που είχαν αναμειχθεί σ’ αυτές που τελικά οδηγήθηκαν στα Δικαστήρια. Υπενθυμίζω, ενδεικτικά και καθόλου εξαντλητικά, τις ακόλουθες περιπτώσεις δημόσιων προσώπων που κατηγορήθηκαν για τέτοιας φύσεως ποινικά αδικήματα κατά τα τελευταία έξι χρόνια: πρώην Διοικητής Κεντρικής Τράπεζας, Βοηθός Γενικού Εισαγγελέα, πρώην υπουργός, εν ενεργεία δήμαρχοι, πρώην δήμαρχος, εν ενεργεία μέλη δημοτικών συμβουλίων, μέλη της Βουλής των Αντιπροσώπων, ανώτατα στελέχη Τραπεζών/Συνεργατισμού, πρόεδρος και μέλη Οργανισμού Δημοσίου Δικαίου, διευθυντής κρατικού νοσοκομείου, κοινοτάρχες, πρώην κοινοτάρχες κ.λπ.  

Κατά την άποψή μου, ο καλύτερος και αποτελεσματικότερος τρόπος αποτροπής τέτοιων φαινομένων είναι το να δοθεί το μήνυμα ότι η ατιμωρησία τερματίζεται. Ότι όποιος ενέχεται στη διάπραξη οποιουδήποτε ποινικού αδικήματος και μπορεί να στοιχειοθετηθεί εναντίον του ικανοποιητική υπόθεση, θα διώκεται ενώπιον του αρμόδιου Δικαστηρίου. Και πιστεύω, ότι αυτό το μήνυμα έχει, ήδη, δοθεί .

-Δεχθήκατε παρεμβάσεις για να κλείσετε τα μάτια σε διάφορες υποθέσεις που ήταν ενώπιόν σας; 

-Ουδέποτε δέχθηκα οποιεσδήποτε παρεμβάσεις για να συγκαλύψω ή να μην προωθήσω οποιαδήποτε υπόθεση ήταν ενώπιόν μου. Έχω την εντύπωση ότι προτού κάποιος επιχειρήσει να προβεί σε τέτοιου είδους παρέμβαση θα πρέπει να πιστεύει ότι υπάρχουν τουλάχιστον κάποιες πιθανότητες να επιτύχει ένα θετικό αποτέλεσμα. Θα πρέπει εντούτοις να ομολογήσω, ότι σε όχι σπάνιες περιπτώσεις, έχω γίνει δέκτης, όχι παρεμβάσεων αλλά παρακλήσεων ως προς επίδειξη, για παράδειγμα επιείκειας όπως επίσης και συμβουλών ως προς τις ενδεχόμενες επιπτώσεις εάν μια απόφαση μου έκλινε προς τη μια ή την άλλη πλευρά. Σε τέτοιες περιπτώσεις, οποιαδήποτε τυχόν στοιχεία προβάλλονται μπορούν μόνο να ληφθούν υπόψιν αν τεκμηριώνονται και συνδέονται με το γενικότερο στοιχείο του δημόσιου συμφέροντος ή της επίδειξης επιείκειας για καθαρά ανθρωπιστικούς λόγους, διαφορετικά θα πρέπει να αγνοούνται.

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΗ: Ασύλληπτο το μέγεθος της διαφθοράς στην Κύπρο

Σε σχέση ειδικότερα με τις ποινικές υποθέσεις που σχετίζονται με την κατάσταση της οικονομίας και των τραπεζών, θα πρέπει να αναφέρω ότι έγινα δέκτης από διάφορες πλευρές, τόσο άμεσων όσο και έμμεσων παρεμβάσεων, για μη επίδειξη αυστηρότητας,  με βασικό επιχείρημα την αποφυγή πρόκλησης ζημιάς στις προσπάθειες βελτίωσης των τραπεζών και της οικονομικής σταθερότητας γενικότερα. Παρεμβάσεις τις οποίες ασφαλώς δεν έλαβα υπόψιν.

-Από ποιους έγιναν αυτές οι παρεμβάσεις; Σε ποιους αναφέρεστε; 

-Αυτές οι παρεμβάσεις έγιναν από δικηγόρους και από πολιτικά πρόσωπα. Από πρόσωπα τα οποία τις παρουσίαζαν ως παραινέσεις παρά ως παρεμβάσεις και τα οποία, μάλιστα, τότε και έκτοτε, απαιτούσαν την τιμωρία όσων ενέχονται στα υπό διερεύνηση αδικήματα!

-Τραπεζίτες που φέρονταν να είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο στην κατάρρευση της οικονομίας του τόπου αθωώθηκαν στα Δικαστήρια. Οι επικριτές σας, σας καταλογίζουν προσωπική ευθύνη για την εξέλιξη αυτή.  

-Είχα ευθύς εξ αρχής από το 2013 καταστήσει σαφές και επανειλημμένα έκτοτε είχα προσπαθήσει να γίνει κατανοητό, ότι η κατάρρευση της οικονομίας δεν είναι το αποτέλεσμα διάπραξης ποινικών αδικημάτων ούτε και είναι το έργο ποινικών ανακριτών να διερευνήσουν και να εντοπίσουν υπεύθυνους και ενόχους της κατάρρευσης.

Όλα αυτά τα θέματα ανάγονται στις αρμοδιότητες ερευνητικών επιτροπών. Και είχε διοριστεί κατά το 2013 Ερευνητική Επιτροπή, η οποία παρά τους κάποιους περιορισμούς στους οποίους η ίδια υποβλήθηκε για τους λόγους που εξήγησε, προχώρησε στην έκδοση έκθεσης με ξεκάθαρα ευρήματα για ευθύνες εναντίον κατονομαζόμενων οργάνων και θεσμών.

Οι ευθύνες είναι κατά κύριο λόγο πολιτικές και ανάγονται σε θέματα άσκησης δημοσιονομικής πολιτικής, σε ανεπάρκειες εποπτικού ελέγχου, στη μη έγκαιρη λήψη ορθών ή διορθωτικών αποφάσεων στα θέματα της οικονομίας κ.λπ.

Σε μια, όμως, εμφανή προσπάθεια απέκδυσης πολιτικών ευθυνών και αποπροσανατολισμού της κοινής γνώμης, κάποιοι εστίασαν και διοχέτευσαν τα πάντα προς την πλευρά ποινικών ευθυνών, εκμεταλλευόμενοι τη λαϊκή οργή και απαίτηση για τιμωρία ενόχων ενώ ουδείς ανέλαβε οποιαδήποτε πολιτική ευθύνη.  

Ως αποτέλεσμα του ανακριτικού έργου που διεξήχθη από πολυμελή ανακριτική ομάδα της Αστυνομίας υπό την επίβλεψη ξένων εμπειρογνωμόνων και υπό την καθοδήγηση της Νομικής Υπηρεσίας, ένας περιορισμένος αριθμός υποθέσεων που αφορούσαν τράπεζες και τραπεζίτες οδηγήθηκαν στα Δικαστήρια, με τις μόνες κατηγορίες που κατέστη δυνατόν να στοιχειοθετηθούν με βάση το ανακριτικό έργο.

Κάποιοι υψηλόβαθμοι τραπεζίτες καταδικάστηκαν και τους επιβλήθηκαν ψηλά πρόστιμα, ενώ εκκρεμεί και έφεση για ανεπάρκεια των ποινών, κάποιος καταδικάστηκε σε φυλάκιση πλην όμως με τη γνωστή απόφαση του Εφετείου αθωώθηκε, άλλοι απαλλάγηκαν σε προδικαστικό στάδιο και για άλλους εκκρεμεί υπόθεση προς εκδίκαση. Οι σχετικές δικαστικές αποφάσεις έχουν δημοσιοποιηθεί και μπορούν να καταστούν αντικείμενο νομικής κριτικής.

Είναι, όμως, ίσως η πρώτη φορά που οδηγήθηκαν στο Δικαστήριο υψηλόβαθμοι τραπεζικοί σε σχέση με αδικήματα που τελέστηκαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους και πιστεύω ότι έχει τουλάχιστον δοθεί το μήνυμα, ότι εκεί όπου εντοπίζονται οποιαδήποτε ποινικά αδικήματα από οποιονδήποτε και αν έχουν αυτά διαπραχθεί, θα καθίστανται αντικείμενο δίωξης.

-Οι αποκαλύψεις του αδελφού σας και δικηγόρου Νίκου Κληρίδη για τα παιδιά Δικαστών του Ανωτάτου Δικαστηρίου που εργοδοτούνται στο δικηγορικό γραφείο του κ. Πόλυ Πολυβίου όπως και οι δικές σας αποκαλύψεις για τους εξωδικαστικούς συμβιβασμούς υποθέσεων αξιογράφων μεταξύ στενών συγγενών του Προέδρου του Ανωτάτου Δικαστηρίου Μύρωνα Νικολάτου και της Τράπεζας Κύπρου, με δικηγόρο τον κ. Πολυβίου, αδιαμφισβήτητα έχουν προκαλέσει ρήγμα στις σχέσεις σας με Δικαστές του Ανωτάτου που είναι και πρώην συνάδελφοι σας. Αληθεύει ότι θεωρείστε «persona non grata» στο Ανώτατο Δικαστήριο; Είναι όντως εχθρικό το κλίμα προς το πρόσωπο σας; 

-Τα στοιχεία τα οποία είχαν δημοσιοποιηθεί τον Δεκέμβριο του περασμένου χρόνου και τον Ιανουάριο αυτού του χρόνου στα οποία αναφέρεστε, κατέστησαν αντικείμενο έντονων δημόσιων συζητήσεων ως προς μια πολύ σημαντική πτυχή της απονομής της δικαιοσύνης, εκείνη δηλαδή που αφορά στη διασφάλιση της αντικειμενικής αμεροληψίας των δικαστικών λειτουργών. Είναι βασική αρχή του δικαίου, ότι η δικαιοσύνη δεν πρέπει μόνο να απονέμεται αλλά και να φαίνεται ότι απονέμεται.

Ως αποτέλεσμα των όσων είχαν δημοσιοποιηθεί, αναδείχθηκε η ύπαρξη προβλημάτων και κενών στις υφιστάμενες ρυθμίσεις ως προς το πότε θα πρέπει να εξαιρείται ένας δικαστής από την εκδίκαση υποθέσεων στις οποίες δυνατόν να θεωρηθεί ότι έχει άμεσο ή έμμεσο συμφέρον. Ενόψει δε και της εμπλοκής της Επιτροπής Κρατών κατά της Διαφθοράς (GRECO) η οποία είχε προηγουμένως προβεί σε σχετικές συστάσεις, λήφθηκαν στη συνέχεια κάποια μέτρα κάλυψης των κενών που εντοπίστηκαν.

Είναι γεγονός ότι τα πιο πάνω συμβάντα έχουν δημιουργήσει ρήγμα στις διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ του Γενικού Εισαγγελέα και κάποιων πρώην συναδέλφων του δικαστών. Εκείνο, όμως, που έχει τελικά μεγαλύτερη σημασία δεν είναι οι καλές προσωπικές σχέσεις αλλά το κοινό όφελος που προκύπτει από την ανάδειξη και αντιμετώπιση προβλημάτων που σοβούν εδώ και χρόνια.

-Είναι ηλίου φαεινότερον ότι ο κ. Πολυβίου δεν θέλει να σας βλέπει ούτε ζωγραφιστό. Και αυτό, πλέον, δεν μπορεί να το κρύψει. Την τελευταία φορά που συναντηθήκατε ήταν σε δικαστική αίθουσα και σας κατηγόρησε ότι «είστε αίσχος για τη Δικαιοσύνη της Κύπρου». Μετά, βεβαίως, απολογήθηκε. Πόσο σας προβληματίζει το γεγονός αυτό και κατά πόσο θα έπρεπε ο κ. Πολυβίου να λογοδοτήσει ενώπιον του Πειθαρχικού Συμβουλίου του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου; 

-Είναι πραγματικά εντυπωσιακό και αυτό το έχω επισημάνει πολλές φορές, το πώς μπορεί με κάποια αφορμή, να μετατραπεί κάποιος από φίλος σε πολέμιος, από υποστηρικτής του έργου σου σε σφοδρό κατήγορο σου. Και η αιτία ασφαλώς, δεν ήταν κάτι που λέχθηκε ή συνέβηκε μέσα στην αίθουσα του Δικαστηρίου.

Αιτία για τη μεταστροφή αυτή, ήταν οι γνωστές αποκαλύψεις που είχαν γίνει εντός Δεκεμβρίου 2018 σχετικά με επαγγελματικές σχέσεις στενών συγγενών δικαστών με το γραφείο του εν λόγω δικηγόρου, καθώς επίσης και σχετικά με τον εξωδικαστικό συμβιβασμό υποθέσεων στενών συγγενών του Προέδρου του Ανωτάτου Δικαστηρίου σε αγωγές εναντίον της Τράπεζας Κύπρου. Επρόκειτο για μια ανοίκεια, αήθη και απρόκλητη επίθεση, ένα ξέσπασμα εντός αίθουσας Δικαστηρίου το οποίο το ίδιο το Τριμελές Δικαστήριο ενώπιον του οποίου διαπράχθηκε δεν έπρεπε να αφήσει να περάσει απαρατήρητο, καθ΄ όσον μάλλον ο καθ΄ου η επίθεση Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας είχε ζητήσει την προστασία του Δικαστηρίου.

Δυστυχώς ακόμα, το Συμβούλιο του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου, του οποίου κατά νόμο Πρόεδρος είναι ο Γενικός Εισαγγελέας, τήρησε σιωπή. Συμπεριφορές αυτού του τύπου προσβάλλουν και μειώνουν εκείνους που τις εκδηλώνουν, η δε εκ των υστέρων απολογία και απόσυρση χαρακτηρισμών με εμφανή στόχο την αποφυγή επιπτώσεων καμία δεν έχουν αξία. Ο καθείς μας, όμως, τίθεται υπό την κρίση του απλού πολίτη.

-Μετά την κατσάδα που δέχθηκε το Ανώτατο Δικαστήριο από το ΕΔΑΔ και τις αποκαλύψεις για παιδιά δικαστών του Ανωτάτου Δικαστηρίου που εργοδοτούνται στο δικηγορικό γραφείο του κ. Πολυβίου, ο οποίος, εμφανίζεται σε δεκάδες υποθέσεις ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου, συντάχθηκε (από τον Ανώτατο Δικαστήριο) ένας Κώδικας Δεοντολογίας που φαίνεται να αποκλείει τα όποια φαινόμενα διαπλοκής και σύγκρουσης συμφερόντων. Έτσι έχουν τα πράγματα; 

-Μετά τα γνωστά συμβάντα και αποκαλύψεις και κυρίως μετά τη δημόσια συζήτηση που ακολούθησε αλλά και λόγω των γνωστών συστάσεων και παρεμβάσεων της Επιτροπής GRECO, λήφθηκαν από το Ανώτατο Δικαστήριο κάποια μέτρα που εμφανώς συνδέονταν με τα διαδραματισθέντα και στόχευαν στην κάλυψη κενών και κακώς εχόντων πραγμάτων.

Τροποποιήθηκε έτσι η σχετική υφιστάμενη Δικαστική Πρακτική, η οποία, διέπει τα της εξαίρεσης δικαστών σε κάποιες περιπτώσεις, ούτως ώστε, από τούδε και στο εξής να απαγορεύεται σε δικαστή να εκδικάζει υποθέσεις στις οποίες εμφανίζεται και εκπροσωπεί διάδικο, δικηγόρος στο γραφείο του οποίου εργοδοτείται στενός συγγενής (όπως γιος, θυγατέρα, αδελφός κ.λπ.) του δικαστού.

Προηγουμένως, απαγορευόταν στον ίδιο τον στενό συγγενή-δικηγόρο να εμφανίζεται ενώπιον του δικαστού με τον οποίο συνδέεται με συγγένεια, αλλά ήταν επιτρεπτό να εμφανίζεται άλλος δικηγόρος του ίδιου γραφείου στο οποίο εργοδοτείται και ο συγγενής-δικηγόρος του δικαστού. Αυτό είναι σίγουρα μια θετική εξέλιξη προς το σκοπό της διασφάλισης των αρχών της αντικειμενικής αμεροληψίας των δικαστικών λειτουργών.

Δυστυχώς, όμως, στην πιο πάνω απαγόρευση προστέθηκε μια εξαίρεση, ήτοι ότι αυτή δεν ισχύει και δεν εφαρμόζεται σε εμφανίσεις δικηγόρων ενώπιον της πλήρους Ολομέλειας του Ανωτάτου Δικαστηρίου, ήτοι του οργάνου εκείνου που απαρτίζεται από επτά δικαστές και άνω και επιλαμβάνεται των πλέον σοβαρών υποθέσεων πάσης μορφής.

Ένα άλλο μέτρο το οποίο λήφθηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο λίγο πριν την επίσκεψη του κλιμακίου της Επιτροπής GRECO στην Κύπρο ήταν η για πρώτη φορά θέσπιση ενός Οδηγού Συμπεριφοράς Δικαστών. Η επάρκεια του Οδηγού/Κώδικα αναμένεται να αξιολογηθεί και να κριθεί από την Επιτροπή GRECO μετά τον Δεκέμβριο αυτού του χρόνου και με αυτό ως δεδομένο, δεν θα ήθελα να παραθέσω οποιαδήποτε δικά μου σχόλια.

Αξίζει, όμως, να σημειωθεί ότι αυτός ο Οδηγός/Κώδικας είχε θεσπιστεί κατόπιν συστάσεως της GRECO ενώ κατά την επίσκεψη του στην Κύπρο, ο Πρόεδρος της Επιτροπής κ. Μαρσέλα υπογράμμισε ότι θα πρέπει να υπάρχει όχι μια γενική δήλωση αρχών δεοντολογίας και συμπεριφοράς δικαστών αλλά ένας λεπτομερής και εφαρμόσιμος κώδικας.

-Το τελευταίο διάστημα έχουν μεσολαβήσει αρκετά γεγονότα περιλαμβανομένων και των δικών σας καταγγελιών που είχαν ως αποτέλεσμα να πλήξουν το κύρος του Δικαστικού Σώματος. Θεωρείται, ότι επιβάλλεται, πλέον, να περνούν από «Πόθεν Έσχες» και οι Δικαστές; Και γιατί όχι και ο Γενικός Εισαγγελέας και ο Βοηθός του εφόσον υπάρχει και το προηγούμενο της καταδίκης του Ρίκκου Ερωτοκρίτου για διαφθορά.

-Είναι η άποψη μου, ότι ανεξάρτητα από την ύπαρξη ενδεχόμενων συνταγματικής φύσεως προβλημάτων τα οποία μπορούν κατάλληλα να αντιμετωπιστούν και παρά τον σεβασμό προς την υπόληψη και ακεραιότητα με την οποία πρέπει να περιβάλλονται ανεξάρτητοι κρατικοί και πολιτειακοί λειτουργοί, εν τούτοις, κανένας δεν πρέπει να είναι απόλυτα υπεράνω υποψίας και όλοι θα πρέπει να υπάγονται στους κανόνες διαφάνειας ακόμα και για σκοπούς δικής τους προστασίας από ατεκμηρίωτες και άδικες κατηγορίες ή απλές υποψίες.

-Πολύ σύντομα θα αφυπηρετήσετε. Θεωρείται ότι ο διάδοχός σας θα πρέπει να προέρχεται από το Δικαστικό Σώμα;

-Ο Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας, σύμφωνα με το Σύνταγμα και την κείμενη νομοθεσία, υπηρετεί υπό τους ίδιους όρους όπως και οι Δικαστές του Ανωτάτου Δικαστηρίου.  Αφυπηρετεί, επομένως, στο 68ο έτος της ηλικίας του που στη δική μου περίπτωση τοποθετείται αρχάς Ιουλίου του 2020 μη λαμβανομένης, όμως, υπόψη περιόδου άδειας απουσίας στην οποία εδικαιούμην αλλά δεν χρησιμοποίησα. Σε καμιά περίπτωση δεν θεωρώ ότι ο Γενικός Εισαγγελέας θα πρέπει να προέρχεται από το Δικαστικό Σώμα αν και αυτή είναι σίγουρα μια δυνατότητα.

Το διορισθησόμενο πρόσωπο θα πρέπει, σύμφωνα με το Σύνταγμα, να κατέχει τα προσόντα διορισμού στη θέση δικαστού του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Θα πρέπει, δηλαδή, να έχει τουλάχιστον 12ετή άσκηση της δικηγορίας ή υπηρεσία σε δικαστική θέση και να είναι υψηλού ηθικού επιπέδου. Εκείνο το οποίο έχω επανειλημμένα δηλώσει και το επαναλαμβάνω, είναι ότι με δεδομένο το γεγονός ότι το αξίωμα του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας είναι αξίωμα κατ’ εξοχήν ανεξάρτητου πολιτειακού αξιωματούχου θα πρέπει να αποφεύγεται διορισμός στο αξίωμα τούτο, προσώπου το οποίο έχει έντονη πολιτική και κομματική δραστηριότητα, για ευνόητους λόγους.

Οι καταβολές ενός τέτοιου προσώπου δεν θα μπορούν εύκολα να τον οδηγήσουν με επιτυχία μέσα από τη δοκιμασία των αρχών της φαινόμενης αμεροληψίας, ιδιαίτερα σε πολλές περιπτώσεις όπου πρόσωπα ή πράγματα που εμπλέκονται στις αποφάσεις και τις συμβουλές του Γενικού Εισαγγελέα έχουν πολιτική/κομματική χροιά ή θα μπορούσε να τους αποδοθεί τέτοια χροιά.