Η ανεπάρκεια του κράτους δικαίου στην Ελλάδα

Το Ευρωκοινοβούλιο θα συζητήσει εάν και σε ποιο βαθμό στη χώρα μας ισχύει το κράτος δικαίου

Στις 17 Ιανουαρίου 2023 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συνεδριάζει για να εξετάσει κατά πόσο οι «ευρωπαϊκές ιδέες και αξίες» όντως γίνονται πράξη στη χώρα μας.

Και αυτό γιατί τα μέλη του Ευρωκοινοβουλίου έχουν εκφράσει όλο το προηγούμενο διάστημα βαθιά ανησυχία για την κατάσταση που επικρατεί στη Ελλάδα, κυρίως μέσω της LIBE, της αρμόδιας επιτροπής του Ευρωκοινοβουλίου που ασχολείται με τα δικαιώματα, τις ελευθερίες και το κράτος δικαίου.

Ειδικότερα οι ευρωβουλευτές θέλουν να συζητήσουν τα ζητήματα που προκύπτουν από την υπόθεση των υποκλοπών, τη χρήση παράνομου κατασκοπευτικού λογισμικού και τυχόν πολιτικές παρεμβάσεις για να μην προχωρήσει η δικαστική διερεύνηση των υποθέσεων, τα ζητήματα ελευθερίας του Τύπου και ασφάλειας των δημοσιογράφων, τις καταγγελίες για παράνομα pushbacks και κακομεταχείριση μεταναστών και αιτουμένων ασύλου, την αποτελεσματικότητα του πλαισίου για την αντιμετώπιση των φαινομένων διαφθοράς και τις ανησυχίες για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης.

Τον τόνο δίνει η Ολλανδή ευρωβουλευτής Σόφι ιντ Βελντ, μέλος της LIBE, η οποία σε άρθρο της στην προσωπική της ιστοσελίδα μιλά για «Ελληνική Τραγωδία» και υποστηρίζει ότι από το 2019 στη χώρα μας έχει επιδεινωθεί η κατάσταση ως προς το κράτος δικαίου. Ως πρόσφατα παραδείγματα αναφέρει τις αγωγές SLAPP (Strategic lawsuit against public participation) που είναι ένας μηχανισμός φίμωσης των δημοσιογράφων, επικεντρώνοντας στις αγωγές που έχει καταθέσει κατά πλήθους δημοσιογράφων (σημειώνω ότι σε αυτούς συμπεριλαμβάνομαι και εγώ) το μέχρι πρότινος «δεξί χέρι» και ανιψιός του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, Γρηγόρης Δημητριάδης, που θεωρεί ότι αποτελεί «συκοφαντία» το να εγείρονται σοβαρά ερωτήματα για τον ρόλο του στο σκάνδαλο των υποκλοπών.

Η Σόφι ιντ Βελντ αναφέρει ακόμη την ανάγκη διερεύνησης της τραγωδίας στα Τέμπη και των προβλημάτων που προέκυψαν από την κακοδιαχείριση των ευρωπαϊκών κονδυλίων για την σιδηροδρομική ασφάλεια, αλλά και της τραγωδίας του ναυαγίου της Πύλου όπου χάθηκαν εκατοντάδες πρόσφυγες και μετανάστες.

Το βασικό επιχείρημα της ιντ Βελντ είναι ότι ενώ οι ευρωπαϊκοί θεσμοί υπήρξαν ιδιαίτερα αυστηροί και επιθετικοί με τις κυβερνήσεις χωρών όπως η Πολωνία ή η Ουγγαρία, ο Έλληνας πρωθυπουργός απολαμβάνει πολύ μεγάλης υποστήριξης από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, την ευρωπαϊκή «πολιτική οικογένεια» στην οποία ανήκει η ΝΔ.

Ως αποτέλεσμα οι επικεφαλής των ευρωπαϊκών θεσμών κάνουν τα «στραβά μάτια» ως προς την λειτουργία του κράτους δικαίου στην Ελλάδα. Η ίδια μάλιστα επιμένει ότι η Ελλάδα δεν θα πρέπει να αντιμετωπιστεί διαφορετικά από όλες τις άλλες χώρες όπου διαπιστώνονται παραβιάσεις του κράτους δικαίου και άρα υπάρχει έδαφος να εφαρμοστεί και σε βάρος της Ελλάδας η εκκίνηση της -διαδικασίας του άρθρου 7 της Συνθήκης της Ένωσης που προβλέπει ότι σοβαρές παραβιάσεις του κράτους δικαίου συνεπάγονται αναστολή της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης.

Όλα αυτά δείχνουν ότι την ώρα που στην Ελλάδα καταβάλλεται επίμονη και συστηματική προσπάθεια από διάφορα κέντρα εξουσίας να προβάλλεται μια εικόνα τήρησης της νομιμότητας και λειτουργίας των θεσμών, στα μάτια εξωτερικών παρατηρητών τα πράγματα δείχνουν πολύ διαφορετικά και αναδεικνύονται ελλείμματα σοβαρά ως προς την εφαρμογή του κράτους δικαίου και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Δεν είναι καθόλου μικρό και ασήμαντο πράγμα να συγκρίνεται η Ελλάδα με την Πολωνία ή την Ουγγαρία, είναι υποτιμητικό και άκρως ανησυχητικό να φτάνει να γίνεται συζήτηση στο Ευρωκοινοβούλιο για το εάν γίνεται σεβαστό το κράτος δικαίου στη χώρα μας.

Πρέπει αν μη τι άλλο να μας προβληματίσει γιατί όλα αυτά δεν έρχονται από κάποιους «ανθέλληνες», ή κάποιους που επιβουλεύονται τη χώρα μας. Έρχονται από τους θεσμούς στους οποίους αναφέρεται η χώρα μας και τους οποίους έχει ταυτίσει με την πρόοδο και την εμβάθυνση της δημοκρατίας. Και ακόμη και εάν με τους δεδομένους αυτή τη στιγμή πολιτικούς συσχετισμούς σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Ελλάδα είναι σχεδόν απίθανο να αντιμετωπιστεί ως Ουγγαρία ή Πολωνία, την ίδια ώρα είναι σαφές ότι δεν αντιμετωπιζόμαστε ακριβώς ως πρότυπο δημοκρατίας και σεβασμού της νομιμότητας.

Και εδώ που τα λέμε μόνο παράλογο δεν είναι να μας βλέπουν έτσι, όσοι στην Ευρώπη ενδιαφέρονται ακόμη σοβαρά για το κράτος δικαίου.

Αρκεί να σκεφτούμε τα ακόλουθα:

Εξακολουθεί στη μέση του δωματίου να βρίσκεται ο… ελέφαντας των υποκλοπών. Δηλαδή, σε λίγο θα συμπληρωθούν δύο χρόνια από την έναρξη των αποκαλύψεων ότι με κέντρο το Μέγαρο Μαξίμου υπήρχε μηχανισμός που σε συνεργασία με ιδιώτες έκανε παράνομες υποκλοπές, σκάνδαλο που εξακολουθεί να μην διερευνάται πραγματικά.

Ο άνθρωπος δε, που φέρεται να βρίσκεται στο επίκεντρο της υπόθεσης, ο Γρηγόρης Δημητριάδης, φωτογραφίζεται με τον πρωθυπουργό και φαίνεται να αποτελεί ακόμη μέρος του συστήματος εξουσίας, την ώρα που πληθαίνουν οι αποκαλύψεις ότι οι παρεμβάσεις του αφορούσαν και άλλα πεδία, με στοιχεία να δείχνουν εμπλοκή του ακόμη και στη βαθιά κρίση του ελληνικού ποδοσφαίρου.

Σαν μην έφταναν αυτά, η κυβέρνηση αντί να συνδράμει στην αποκάλυψη των μηχανισμών και των κέντρων, που λειτουργούσαν ως ιδιότυπο παρακράτος, προτίμησε να αλλάξει τη σύνθεση των Ανεξάρτητων Αρχών για να μην δέχεται επιπλέον οχλήσεις.

Προβληματικό είναι και ότι συμβαίνει με τη διαλεύκανση των αιτιών της τραγωδίας στα Τέμπη. Η Βουλή συζητά ένα από τα τραγικότερα δυστυχήματα της πρόσφατης ιστορίας, αυτό των Τεμπών, που έβγαλε στους δρόμους όλη την Ελλάδα, και στην Εξεταστική Επιτροπή η σπουδή της κυβερνητικής παράταξης είναι τελικά να μην μάθουμε γιατί τα προηγούμενα χρόνια δεν έγιναν τα έργα που θα είχαν σώσει ζωές.

Κηλίδα στο «ποινικό μητρώο» της Ελλάδας και το ζήτημα του μεταναστευτικού. Η χώρα μας καλείται να υλοποιήσει τις πολιτικές κατά της μετανάστευσης, που σήμερα κυριαρχούν στην Ευρώπη, όμως αυτή η υλοποίηση έχει αποδειχθεί πολλές φορές ότι συνοδεύεται και από εκτεταμένες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, γεγονός για το οποίο υπάρχει ένα πέπλο σιωπής. Το γεγονός ότι η Ευρώπη φέρει μεγάλη ευθύνη για όλα αυτά, δεν αναιρεί τις βαρύτατες ευθύνες και δεν δικαιολογεί τη σιωπή.

Σωστή λειτουργία του κράτους δικαίου δεν μαρτυρά ούτε ό,τι συμβαίνει σε πλήθος θεσμών και από την αστυνομία έως το ποδόσφαιρο, όπου πληθαίνουν τα σημάδια μιας βαθιάς κρίσης και τα φαινόμενα ενδημικής διαφθοράς, αλλά επί της ουσίας βήματα αντιμετώπισης δεν γίνονται, καθώς τις εύκολες εξαγγελίες διαψεύδει μια πραγματικότητα που απλώς γίνεται χειρότερη. Αρκεί να δούμε την έκρηξη της εγκληματικότητας το τελευταίο διάστημα.

Όλα αυτά είναι ιδιαίτερα σοβαρά και κρίσιμα και κανονικά δεν θα έπρεπε να περιμένουμε να φτάσουν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για να τα συζητήσουμε. Αυτά είναι κανονικά τα θέματα που θα έπρεπε να κυριαρχούν στη δημόσια σφαίρα και στη χώρα μας. Μαζί προφανώς με τα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα και τα ανοιχτά ερωτήματα για τον προσανατολισμό της χώρας σε μια ταραγμένη εποχή.

Όμως, όπως έχω ήδη σχολιάσει το γεγονός ότι δεν κάνουμε αυτή τη συζήτηση, αλλά ασχολούμαστε με άλλα θέματα, και ο τρόπος που η ίδια η κυβέρνηση ορίζει τελικά την ατζέντα, λέει πολλά για το πώς είναι οργανωμένη η δημόσια συζήτηση στη χώρα μας και για το πώς λειτουργούν τα ΜΜΕ, αλλά και για τον αποπροσανατολισμό και τα αντανακλαστικά της κοινωνίας.

Αλλά αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει και δεν πρέπει να μας αποτρέψει από το να κάνουμε αυτή τη συζήτηση. Το ακριβώς αντίθετο: το ίδιο το γεγονός ότι φτάνει το Ευρωκοινοβούλιο να συζητά την κατάσταση με το κράτος δικαίου στη χώρα μας, δείχνει πόσο επείγουσα ανάγκη είναι να κάνουμε αυτή τη συζήτηση και στο εσωτερικό. Και το in θα την κάνει, θα συμμετέχει ενεργά σε αυτή την εξαιρετικά σοβαρή και κρίσιμης σημασίας συζήτηση.