Μια πόλη την οποία «κατάπιε» η Μεσόγειος και παρέμεινε θαμμένη στην άμμο και τη λάσπη για πάνω από 1200 χρόνια.

Αυτό που ανακάλυψαν οι αρχαιολόγοι στο βυθό της θάλασσας θυμίζει σκηνικό από ταινία φαντασίας.

Ποιος δεν θα ήθελε να κάνει την δουλειά του Φράνκ Γκοντιό! Ο Γάλλος αρχαιολόγος, μπορεί να σπούδασε στατιστική και οικονομικά, ασχολείται όμως από το 1985 με την αρχαιολογία.

Έχει κάνει σημαντικές ανακαλύψεις στην πολυετή καριέρα του, μια από τις οποίες είναι και μια ολόκληρη πόλη που αναφέρεται και στον Όμηρο, θαμμένη στον πάτο της θάλασσας της Μεσογείου στις ακτές της Αιγύπτου.

Πρόκειται για την πόλη “Θώνις“, κατά τους αρχαίους Αιγύπτιους, ή “Ηράκλειο” , κατά τους αρχαίους Έλληνες.

Για αιώνες οι αρχαιολόγοι πίστευαν ότι το Ηράκλειο δεν υπάρχει. Ότι δεν ήταν τίποτα περισσότερο από ένας μύθος.

Στην πραγματικότητα όμως η Θώνις – Ηράκλειο ήταν μία πραγματική πόλη που άρχισε με τα χρόνια να αποκαλύπτει την ταυτότητά της στους αρχαιολόγους.

Η πόλη που έχει δύο ονόματα εξαφανίστηκε κάτω από τη Μεσόγειο θάλασσα περίπου 1200 πριν και ανακαλύφθηκε μετά από έρευνες που ξεκίνησαν στην αιγυπτιακή ακτογραμμή. Υπεύθυνος για την ανακάλυψη της ήταν ο Φράνκ Γκοντιό καθώς και μια ομάδα από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Ενάλιας Αρχαιολογίας.

Έπειτα από 4 χρόνια γεωφυσικών ερευνών, τα ερείπια της χαμένης πόλης βρέθηκαν σε βάθος 30 ποδών από την επιφάνεια της θάλασσας στον κόλπο του Aboukir, κοντά στην Αλεξάνδρεια.

Μαζί με την πόλη, ο Γκοντιό και η ομάδα του ανακάλυψαν και τόνους αρχαίων και πολύτιμων αντικειμένων. Σε αυτή τη φωτογραφία μερικοί δύτες επιθεωρούν ένα αρχαίο άγαλμα του Φαραώ.

Οι δύτες έπρεπε να είναι πολύ προσεκτικοί κάθε φορά που ξέθαβαν κάποιο αρχαίο αντικείμενο και το ανέβαζαν στην επιφάνεια. Άλλωστε αυτά τα αντικείμενα, στη συνέχεια μας έδωσαν πολλές πληροφορίες για την πόλη και τον πολιτισμό της. Μέχρι σήμερα έχουν ανακαλυφθεί 75 αρχαία ναυάγια και περισσότερες από 700 άγκυρες έχουν ανασυρθεί από τη λάσπη στον κόλπο.

Ανακαλύφθηκε ιερό της Αφροδίτης

Λίθινα γλυπτά, σαρκοφάγοι από ασβεστόλιθο, χρυσά νομίσματα και τεράστιες επιγραφές είναι μερικά από τα ευρήματα που ήρθαν στο φως.

Ήταν πραγματικά μια μνημειώδης ανακάλυψη και σίγουρα το όνειρο κάθε αρχαιολόγου.

Η ιστορία της πόλης είναι θρυλική

Η ιστορία της πόλης είναι θρυλική, με αρχαίους γραφείς να αναφέρουν την ίδρυσή της ήδη από τον 12ο αιώνα π.Χ. Στις μέρες της παρακμής των Φαραώ της Αιγύπτου η πόλη ήταν υψίστης σημασίας για την αιγυπτιακή αυτοκρατορία. Ωστόσο η κατάρρευση της ήταν θέμα χρόνου.

Με την πάροδο των ετών η πόλη αποδυναμώθηκε από έναν συνδυασμό σεισμών, τσουνάμι και ανόδου της στάθμης της θάλασσας. Κάποια στιγμή, γύρω στο 100 π.Χ., πιθανότατα μετά από μια σφοδρή πλημμύρα, το έδαφος της πόλης μετατράπηκε κυριολεκτικά σε υγρό.

Οι σεισμοί είναι γνωστό ότι προκαλούν τέτοια φυσικά φαινόμενα, και δονήσεις της γης και παλιρροιακά κύματα αναφέρθηκαν από αρχαίους ιστορικούς την εποχή της βύθισης της Θώνις – Ηράκλειον.

Το έδαφος που βρίσκεται γύρω από τη νοτιοανατολική λεκάνη της Μεσογείου – κατά μήκος της ακτογραμμής της Αιγύπτου – είναι γνωστό ότι είναι επιρρεπές σε ρευστοποίηση. Έτσι τα κτίρια από σκληρό πηλό της Θώνις – Ηράκλειον κατέρρευσαν πλήρως μέσα στο νερό.

Αρκετοί κάτοικοι της πόλης κατάφεραν να διαφύγουν και να εγκατασταθούν αλλού. Λίγοι παρέμειναν στη θέση τους κατά την ρωμαϊκή εποχή και στην αρχή της αραβικής κυριαρχίας. Μέχρι το τέλος του 8ου αιώνα μ.Χ., οτιδήποτε είχε απομείνει από την πόλη είχε πλήρως υποχωρήσει μέσα στην θάλασσα.

Η Θώνις – Ηράκλειον παρέμεινε κάτω από τα κύματα της Μεσογείου για 1.200 χρόνια. Η άμμος και άλλα συντρίμμια είχαν καλύψει πλήρως τα αρχαιολογικά ευρήματα από την πόλη, που φαίνεται ότι διατηρήθηκε εξαιρετικά.

Το 2021, μια εντελώς πιο παράξενη ανακάλυψη έγινε όταν οι δύτες βρήκαν παλιά καλάθια γεμάτα με φρούτα. Η ομάδα του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Υποβρύχιας Αρχαιολογίας (IEASM), με επικεφαλής τον Γάλλο θαλάσσιο αρχαιολόγο Franck Goddio, μελετούσε την περιοχή για πολλά χρόνια, αλλά δεν περίμενε ποτέ να βρει φρούτα ηλικίας 2.400 ετών.

Βρήκαν επίσης πολλά κομμάτια καμένου μετάλλου, τα οποία πίστευαν ότι έδειχναν ότι στο Θωνίς-Ηράκλειο είχε πραγματοποιηθεί κάποιου είδους τελετουργική πρακτική.

«Πρέπει να έχουν γίνει θεαματικές τελετές εκεί. Ο τόπος πρέπει να ήταν σφραγισμένος για εκατοντάδες χρόνια, καθώς δεν έχουμε βρει αντικείμενα που να χρονολογούνται αργότερα από τις αρχές του τέταρτου αιώνα π.Χ., παρόλο που η πόλη έζησε για αρκετές εκατοντάδες χρόνια ύστερα από αυτό», δήλωσε ο κ. Goddio σε δήλωση που εξέδωσε τότε η IEASM.

Βρέθηκαν επίσης εισαγόμενα πολυτελή ελληνικά κεραμικά, καθώς και τα υπολείμματα ενός μεγάλου τύμβου, ενός ελληνικού ταφικού χώρου.

Εστω και μετά από 2.469 χρόνια, ο Ελληνας ιστορικός Ηρόδοτος δικαιώνεται

Ο Ηρόδοτος τον 5ο αιώνα π.Χ και συγκεκριμένα το 450 π.Χ, είχε ταξιδέψει στην Αίγυπτο και στα γραπτά του έκανε λόγο για ασυνήθιστα ποταμόπλοια στο Νείλο, τα «baris». Μάλιστα, αφιερώνει 23 γραμμές της ιστορίας του, στην περίπλοκη περιγραφή της κατασκευής ενός «baris», έχοντας παρακολουθήσει την κατασκευή ενός τέτοιου πλοίου.

Τι έγραφε ο Ηρόδοτος

«Τα φορτηγά πλοία των Αιγυπτίων είναι καμωμένα από ακακία, η οποία στη μορφή μοιάζει πολύ με τον κυρηναϊκό λωτό και το δάκρυ της είναι κόμμι· απ᾽ αυτή την ακακία λοιπόν κόβουν ξύλα ίσαμε δυο πήχες και τα ταιριάζουν όπως τις πλίθες και κατασκευάζουν το πλοίο ως εξής: τα δίπηχα ξύλα τα στερεώνουν σε πυκνούς και μακριούς πασσάλους, και αφού κατασκευάσουν έτσι το πλοίο, στρώνουν από πάνω ξύλα τραβέρσο.

Κυρτά ξύλα δεν χρησιμοποιούν καθόλου· τους αρμούς τούς καλαφατίζουν από μέσα με πάπυρο. Πηδάλιο φτιάχνουν ένα, που περνάει μέσα από την καρίνα. Χρησιμοποιούν κατάρτι από ακακία, πανιά από πάπυρο. Τα πλοία αυτά δεν μπορούν να αναπλέουν τον ποταμό παρά μόνο αν φυσάει συνέχεια δυνατός άνεμος, αλλά τα τραβούν από την ξηρά· όσο για το κατέβασμα γίνεται ως εξής: υπάρχει μια σχεδία καμωμένη από αρμυρίκι, δεμένη με ένα πλέγμα από καλάμια, υπάρχει και μια τρυπημένη πέτρα βάρους δύο ταλάντων περίπου.

Τη σχεδία, δεμένη με παλαμάρι, την αφήνουν να επιπλέει μπροστά από το πλοίο, και την πέτρα, με άλλο παλαμάρι, την αφήνουν από πίσω. Η σχεδία λοιπόν, καθώς το ρεύμα πέφτει απάνω της, προχωρεί με ταχύτητα και σέρνει το πλοίο (βάριδες είναι το όνομα τούτων των πλοίων), ενώ η πέτρα, καθώς σέρνεται από πίσω και βρίσκεται στον βυθό, κρατάει ίσια τη ρότα. Τέτοια πλοία στην Αίγυπτο υπάρχουν πάμπολλα και μερικά από αυτά σηκώνουν φορτία πολλών χιλιάδων ταλάντων»

Για αιώνες, οι μελετητές υποστήριξαν καθώς δεν υπήρχαν αρχαιολογικά στοιχεία ότι τέτοια πλοία υπήρξαν ποτέ.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον Guardian αποκαλύπτεται πως τα πλοία αυτά υπήρχαν πράγματι. Ένα «καταπληκτικά συντηρημένο» ναυάγιο στα νερά γύρω από το βυθισμένο λιμάνι του Θώνης – Ηρακλείου αποκάλυψε πόσο ακριβής ήταν στις περιγραφές του ο Ηρόδοτος.

«Μόνο όταν ανακαλύψαμε το ναυάγιο αυτό, συνειδητοποιήσαμε ότι ο Ηρόδοτος είχε δίκιο», δήλωσε ο Δρ. Ντάμιαν Ρόμπινσον, διευθυντής του κέντρου ναυτικής αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, ο οποίος δημοσιεύει τα ευρήματα της ανασκαφής. «Αυτό που περιγράφει ο Ηρόδοτος ήταν αυτό που είδαμε», είπε.

«Η ανακάλυψη αυτή είναι εξαιρετικά σημαντική γιατί είναι η πρώτη φορά που εντοπίζεται αιγυπτιακό ναυάγιο. Ορισμένα πλοία έχουν εντοπιστεί μέσα σε τάφους αυτό, όμως βρέθηκε επί τόπου μέσα στο νερό ανάμεσα σε πολλά άλλα πλοία του ίδιου τύπου. Γιατί στη Θώνις-Ηράκλειο βρήκαμε 75 αρχαία ναυάγια και πολλά από αυτά ταιριάζουν με την περιγραφή του μπάρις. Βρισκόμαστε δηλαδή, σε ένα εμπορικό κέντρο που υπήρχε από τον 8ο αιώνα π.Χ. και όπου συγκεντρώνονταν όλα αυτά τα αιγυπτιακά πλοία, αναδιανέμοντας στη συνέχεια εμπορεύματα. Και εμπορεύματα που από τον 6ο – 7ο αιώνα π.Χ. έρχονταν στην πόλη και από τον ελληνικό κόσμο. Ο σύνδεσμος ανάμεσα στην πόλη Θώνις – Ηράκλειο και την Ελλάδα είναι εξαιρετικά σημαντική» εξήξησε στο CNN ο κ. Γκοντιό, και συμπληρώνει:

«Στην πόλη αυτή ζούσε μια ελληνική κοινότητα εμπόρων. Είχαν το δικό τους καταφύγιο εκεί, ζούσαν εκεί, εμπορεύονταν εκεί και προσεύχονταν εκεί. Υπάρχουν, μάλιστα, και μαρτυρίες για Έλληνες μισθοφόρους, οι οποίοι υπηρετούσαν και υπερασπίζονταν την Αίγυπτο και κατοικούσαν στην Θώνις – Ηράκλειο».

Το μήνυμα του αρχαιολόγου

«Στη Θώνις – Ηράκλειο ερευνούμε μια περιοχή 2 τετραγωνικών χιλιομέτρων της πόλης, που ήταν ένα μεγάλο λιμάνι και έχει σημαντικούς ναούς, τόσο αιγυπτιακούς όσο και ελληνικούς. Για παράδειγμα βρήκαμε τον θόλο, που είναι ένας τυπικός ελληνικός κυκλικός ναός, με αντικείμενα από την Ελλάδα. Και βρήκαμε ένα άγαλμα της Αφροδίτης, με επιγραφή. Βρισκόμαστε στο επίκεντρο του ελληνικού με τον αιγυπτιακό κόσμο. Αυτό που είναι πολύ σημαντικό είναι πως το σημείο όπου γίνονται αυτή την περίοδο ανασκαφές εξαφανίστηκε τον 2 π.Χ. αιώνα και τα περισσότερα από τα ευρήματά μας χρονολογούνται από τον 6ο π.Χ. αιώνα μέχρι τις αρχές του 2ου π.Χ. αιώνα. Και εντοπίζουμε και πολλά ευρήματα που χρονολογούνται στην κλασσική περίοδο –ελληνικά αγαλματίδια και αγάλματα από τον 4 π.Χ. αιώνα. Βρισκόμαστε σε ένα συναρπαστικό μέρος που μας επιτρέπει να εντρυφήσουμε στον ελληνικό πολιτισμό αλλά και τον αιγυπτιακό πολιτισμό».

Και ποιο είναι το μήνυμα που θέλει να στείλει ο αρχαιολόγος;

«Η πόλη Θώνις – Ηράκλειο βρίσκεται τώρα 7,5 χιλιόμετρα μακριά από τα σημερινά παράλια της Αιγύπτου, κάτι που μας δείχνει ότι σπουδαίες πόλεις με τεράστιους ναούς, ιερά και φρούρια μπορούν να εξαφανιστούν κάτω από τα νερά της Μεσογείου. Και αυτό αποτελεί ένα καλό παράδειγμα για το πόσο προσεκτικοί θα πρέπει να είμαστε με τον πλανήτη μας, διότι ό,τι χτίζει η ανθρωπότητα είναι εύθραυστο».