Καύσωνες στην Ελλάδα: Από τους 600 νεκρούς του 1958, στους 1.300 του 1987

Τα σφοδρά κύματα καύσωνα δεν είναι κάτι άγνωστο για τους Έλληνες, αφού και στο παρελθόν έχουν ταλαιπωρήσει τη χώρα.

Να μην ξεχνάμε ότι ο «μισός» Ιούλιος και ο Αύγουστος, είναι «μπροστά» μας και δεν γνωρίζουμε τι μας επιφυλάσσουν από καιρική άποψη.

Οι καύσωνες είναι καινούργιο φαινόμενο για τη χώρα μας ή έχουν παρελθόν;

Οι καύσωνες στην Ελλάδα

Ο Αιγινήτης απέδειξε τη σταθερότητα του κλίματος στη χώρα μας, τόσο με ιστορικά όσο και με μετεωρολογικά επιχειρήματα.

Οι καύσωνες ήταν γνωστοί από την αρχαιότητα. Τα «κυνικά καύματα», οι πολύ ζεστές μέρες του καλοκαιριού, παρατηρούνταν συνήθως στα τέλη Ιουλίου. Ως «επεισόδιο καύσωνα» ορίζεται μία σειρά τουλάχιστον τριών διαδοχικών ημερών με θερμοκρασία μεγαλύτερη ή ίση από 36,5° C.

Τα «επεισόδια καύσωνα» παρατηρούνται από το τελευταίο δεκαήμερο του Ιουνίου ως το πρώτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου. Υπάρχει σαφώς μια αυξητική τάση τέτοιων «επεισοδίων» τα τελευταία χρόνια. Αυτό, σύμφωνα με τον Δ.Ζιακόπουλο (ΚΑΙΡΟΣ, «Ο ΓΙΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ», ΤΟΜΟΣ ΙΙ), «υπαινίσσεται αλλαγές στη μεγάλης κλίμακας ατμοσφαιρική κυκλοφορία στην ευρύτερη περιοχή του ανατολικού Ατλαντικού, της Ευρώπης και της βόρειας Αφρικής.

Ας δούμε όμως τα σημαντικότερα «επεισόδια καύσωνα» στη χώρα μας 

Από τις 10-16/8/1958, πολύ ισχυρός καύσωνας, κυρίως στα δυτικά, με υψηλότερες θερμοκρασίες στο Αγρίνιο (44,8° C) και τον Πύργο Ηλείας (44,2° C).

Aπό τις 20-26/8/1958, εξαιρετικά ισχυρός καύσωνας με 600 νεκρούς. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες σημειώθηκαν στη Θεσσαλία (Τρίκαλα 47,2° C, Λάρισα 45° C).

Από τις 17-20/7/1973, εξαιρετικά ισχυρός καύσωνας, με υψηλότερες θερμοκρασίες στη Λαμία (46,5 ° C) και στην Ελευσίνα (46,4 ° C).

Στις 10/7/1977, ο καύσωνας με τα ρεκόρ θερμοκρασιών. Στο Τατόι και στην Ελευσίνα τα θερμόμετρα έδειξαν 48° C. Aπό τις 24-28/6/1982, ισχυρός καύσωνας κυρίως στα ανατολικά, με μέγιστες θερμοκρασίες στη Νέα Φιλαδέλφεια (44,6° C) και στα Τρίκαλα Θεσσαλίας (43,8° C). Ο Γ. Μελανίτης κάνει λόγο για 40 νεκρούς.

Από τις 19-27/7/1987, ο φονικότερος καύσωνας όλων των εποχών, στον οποίο θα αναφερθούμε και στη συνέχεια. Από τις 3-9/7/1988, πολύ ισχυρός καύσωνας, με μέγιστες θερμοκρασίες τους 45° C σε Νέα Φιλαδέλφεια και Λάρισα. Ο Γ.Μελανίτης κάνει λόγο για 600 νεκρούς.

Από τις 10-15/8/1994, ισχυρός καύσωνας, με μέγιστες θερμοκρασίες τους 44° C στη Λαμία, 43° C στην Τρίπολη και τη Λάρισα. Από την 1 ως τις 4 Αυγούστου 1998, πολύ ισχυρός καύσωνας, με μέγιστες θερμοκρασίες στο Άργος (45° C) και τη Νέα Φιλαδέλφεια (44,6° C).

Από τις 3-9/7/2000, ρεκόρ θερμοκρασίας στη Λάρισα με 45,4° C. Στη Νέα Φιλαδέλφεια, το ίδιο χρονικό διάστημα, η μέγιστη θερμοκρασία ήταν 44,4° C. Από τις 19-22/8/2006, ισχυρός καύσωνας, με μέγιστες θερμοκρασίες στο Άργος (44° C) και το Αγρίνιο (43,2° C).

Το 2007 ήταν η χρονιά -εφιάλτης, με τρεις φοβερούς καύσωνες. Από τις 23-28/6/2007, πολύ ισχυρός καύσωνας, με μέγιστες θερμοκρασίες στο Άργος (46,4° C) και τη Νέα Φιλαδέλφεια (46,2° C). Στις 28/6/2007, μεγάλο μέρος της Πάρνηθας καταστράφηκε από δασική πυρκαγιά. Από τις 19-25/7/2007, εξαιρετικά ισχυρός καύσωνας με θερμοκρασία 46° C στο Άργος και ρεκόρ θερμοκρασιών στη Β. Ελλάδα (44,6° C στις Σέρρες και 44° C στη Θεσσαλονίκη). Από τις 24-26/8/2007, καύσωνας με μέγιστες θερμοκρασίες 42,4° C στο Άργος, 42,2 στον Πύργο Ηλείας και 42° C στην Κόνιτσα).

Από τις πυρκαγιές που ξέσπασαν το ίδιο χρονικό διάστημα, έχασαν τη ζωή τους δεκάδες συνάνθρωποί μας σε Πελοπόννησο και Εύβοια.

Το 2010 σημειώθηκε ο πιο πρώιμος καύσωνας (από τις 15-17 Ιουνίου).

Το 2012 ήταν το έτος με πολύ θερμό καλοκαίρι, κατά το οποίο οι μέγιστες και οι ελάχιστες θερμοκρασίες ήταν κατά 4 βαθμούς μεγαλύτερες από τις κανονικές τιμές. Να σημειώσουμε εδώ ότι οι θερμοκρασίες αφορούν μόνο περιοχές όπου υπάρχουν μετεωρολογικοί σταθμοί. Είναι πιθανό, δηλαδή, σε κάποιες άλλες περιοχές, να σημειώθηκαν υψηλότερες θερμοκρασίες οι οποίες δεν καταγράφηκαν. Τέλος, οι θερμοκρασίες αυτές δεν αφορούν περιοχές στη σκιά ή εκτεθειμένες στον ήλιο, αλλά καταγράφονται σε όργανα τοποθετημένα στον λεγόμενο «μετεωρολογικό κλωβό».

Λίγα στοιχεία για τον καύσωνα του 1987 – Η αμφισβήτηση του ρεκόρ των 48° C

Ο αριθμός των νεκρών από τον καύσωνα του 1987 παραμένει ακόμα αδιευκρίνιστος. Σύμφωνα με δημοσίευση στη διεθνή επιστημονική επιθεώρηση «Αρχεία Περιβαλλοντικής Υγείας», η εκτίμηση είναι ότι οι νεκροί έφτασαν τους 2.083 (εφ. «ΤΑ ΝΕΑ», Σάββατο 1/7/2017).
Σε πρωτοσέλιδό της την Πέμπτη 30/7/1987, η ίδια εφημερίδα γράφει : «1.300 οι νεκροί του καύσωνα».

Υπήρξε έντονη κόντρα μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης. Το «πασοκικό σύστημα θανάτου», έγραψαν για το ΕΣΥ οι φιλικά προσκείμενες στη ΝΔ εφημερίδες. Κάποια από αυτές έφτασε στο σημείο να γράφει σε πρωτοσέλιδο ότι μαζί με τον καύσωνα μια άγνωστη επιδημία (!) αποδεκάτιζε τους κατοίκους της Αθήνας…

Στο στόχαστρο της κριτικής βρισκόταν, κυρίως, ο αείμνηστος, τότε Υπουργός Υγείας, Γ.Α. Μαγκάκης. Πάντως, οι εικόνες ανθρώπων να αφήνουν την τελευταία τους πνοή στο δρόμο, στα παγκάκια, σε πάρκα, σε εισόδους πολυκατοικιών κλπ. θα μείνουν χαραγμένες για πάντα στο μυαλό όλων όσων τις αντίκρισαν…

Για τις θερμοκρασίες-ρεκόρ της 10/7/1977 (48° C σε Τατόι και Ελευσίνα), ο κορυφαίος μετεωρολόγος Δημήτρης Ζιακόπουλος προβάλλει αντιρρήσεις. Σε άρθρο στις 30/6/2014 στο μπλογκ του (ziakopoulos.blogspot.gr) με τίτλο «Η αμφισβήτηση ενός ρεκόρ», γράφει ότι:

«Στις 10 Ιουλίου 1977, η μέγιστη θερμοκρασία στη Νέα Φιλαδέλφεια ήταν 44° C. Καθώς, σχεδόν πάντα, οι θερμοκρασίες του Τατοΐου είναι χαμηλότερες από εκείνες της Ν.Φιλαδέλφειας, ενώ εκείνες της Ελευσίνας λίγο μεγαλύτερες, θεωρεί αδιανόητη τη διαφορά των 4° C ανάμεσα στις θερμοκρασίες Τατοΐου – Ελευσίνας εκείνη τη μέρα. «Υπεύθυνη» για τους 48° C του Τατοΐου, συνεχίζει ο κύριος Ζιακόπουλος, φαίνεται ότι ήταν μια δασική πυρκαγιά (10-11/7/1977) στην Πάρνηθα, που έφτασε ως το Τατόι. Όσο για την Ελευσίνα, τα παιχνίδια του ανέμου (αν θερμάνθηκαν ή όχι οι αέριες μάζες πάνω από την Πάρνηθα) και το ανάγλυφο της περιοχής, είναι, πάντα κατά τον Δ. Ζιακόπουλο οι αιτίες για τους 48° C.

Οι 48° C της Ελευσίνας και του Τατοΐου έχουν καταχωρηθεί στα αρχεία της ΕΜΥ και του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού ως ελληνικό και ευρωπαϊκό ρεκόρ. Το αδιαμφισβήτητο ελληνικό ρεκόρ είναι, γράφει ο κύριος Ζιακόπουλος, οι 47,2° C που σημειώθηκαν στα Τρίκαλα Θεσσαλίας στις 23/8/1958. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες στις υπόλοιπες… ύποπτες ευρωπαϊκές χώρες είναι :

Στην Ισπανία, 47,8° C (Murcia, 29/7/1976), στην Πορτογαλία, 47,4° C (Amareleja, 1/8/2003), στην Ιταλία, 47° C (Foggia, 25/6/2007) και στην Κύπρο, 46,6° C (Λευκόνοικο, 1/8/2010).

ΠΗΓΕΣ : Δ.ΖΙΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, «ΚΑΙΡΟΣ – Ο ΓΙΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ», τόμος ΙΙ.
Γ. ΜΕΛΑΝΙΤΗΣ, «Ο καιρός και τα μυστικά του»
Θ.ΚΟΛΥΔΑΣ, «Μετεωρολογική Περιπλάνηση – Η Ιστορία μιας Πεταλούδας», ΤΟΜΟΣ 1
Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ ’80, εκδ. ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ, 2010.

Μελέτη του Χάρβαρντ από το 2018 διαπίστωσε ότι οι ανεμογεννήτριες προκαλούν περισσότερη θέρμανση