Ο σύγχρονος κοινωνικός πόλεμος: Οι νεοφιλελεύθερες ελίτ εναντίον των «πληβείων»

Στη κλασική κινηματογραφική ταινία “Ανάρμοστη Συμπεριφορά”, ο συνταγματάρχης του βρετανικού στρατού στην αποικιοκρατούμενη Ινδία (Κρίστοφερ Πάλμερ) αποκαλύπτει στον έκπληκτο νεαρό εύελπι (Μάικλ Γιόρκ) ότι πιο πάνω από τη στρατιωτική τιμή του συντάγματος είναι η συντροφικότητα της ελίτ των αξιωματικών του. Πράγματι, η έννοια της “ελίτ”, στις ποικίλες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές εκφάνσεις της, έπαιξε πιο ουσιαστικό ρόλο στην εφαρμογή μιας ηγεμονικής πολιτικής απ’ ότι οι πολυδιαφημισμένες έννοιες της δυτικής “δημοκρατίας” και του “ανθρωπισμού”.

Επειδή οι ελίτ του νεοφιλελευθερισμού κυριαρχούν στις σύγχρονες δημοκρατίες, πρέπει να κατανοηθεί τι αληθινά πρεσβεύει ο συγκεκριμένος ελιτισμός και τι αντίκτυπο έχει στη ζωή των πολιτών. Καταρχήν, ο ελιτισμός της άρχουσας μειοψηφίας δεν έχει σχέση με τον ιδεατό ελιτισμό που προϋποθέτει αξιοκρατία, ισότητα ευκαιριών, αυτογνωσία και ήθος (επιδίωξη του κοινού καλού, ενδιαφέρον για τον συνάνθρωπο), και που είναι ένας αντικειμενικός ελιτισμός του οποίου η δημιουργικότητα, οι αξίες και η προσφορά εμπνέουν τη κοινωνία και τις μελλοντικές γενιές.

Αντίθετα, ο νεοφιλελεύθερος ελιτισμός επιτρέπει σε μια μικρή ιδιοτελή ομάδα να ελέγχει την εξουσία, πέρα από κάθε έννοια αξιοκρατίας, ισότητας και δικαιοσύνης. Είναι ένας υποκειμενικός ελιτισμός που προσφέρει προνομιακή μεταχείριση στους ολίγους μυημένους, ενώ μεροληπτεί σε βάρος των πολλών αμύητων, διαιωνίζοντας τις κοινωνικές ανισότητες που οδηγούν στο “ταξικισμό” (classism).

Είναι ένας ταξικός ρατσισμός που οδηγεί σε κάθε είδους περιθωριοποίηση – π.χ. ολόκληρες κοινωνικές τάξεις στερούνται πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες επειδή η “αγορά ξέρει καλύτερα”! Άρχουσες μειονότητες που επωφελήθηκαν από το ταξικισμό στις χώρες τους, στη συνέχεια δημιούργησαν διεθνείς συμμαχίες που προώθησαν το παγκοσμιοποιημένο νεοφιλελευθερισμό και στήριξαν τους ταξικούς πολέμους του.

Οι συνεκτικές ομάδες ατόμων του νεοφιλελεύθερου ελιτισμού προέρχονται από παρόμοια υπόβαθρα, εκπαίδευση και κοινωνικά δίκτυα, ενώ μοιράζονται κοινά ενδιαφέροντα και επιδιώξεις. Κυριαρχούν σε βασικούς θεσμούς της πολιτικής, οικονομίας και κοινωνίας. Ασκούν μεγάλη επιρροή στη νομοθεσία, τη δημόσια διοίκηση και τη κατανομή των διαθέσιμων πόρων. Επιδιώκουν οι απλοί πολίτες να παραμένουν πολιτικά ανενεργοί, ώστε να έχουν ελάχιστη επιρροή στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων.

Ο νεοφιλελεύθερος ελιτισμός ισχυρίζεται ότι μια ευθυγραμμισμένη ομάδα από “εξ αναθέσεως άριστους” έχει καλύτερη γνώση των περίπλοκων ζητημάτων, είναι πιο αποτελεσματική στη λήψη αποφάσεων και διασφαλίζει πολιτική σταθερότητα και συνέχεια.

Όμως, όταν τα χαρακτηριστικά της αριστείας και της αξιότητας γίνονται θέμα “αναθέσεως” από μια άρχουσα μειονότητα, οδηγούμαστε στο παραγκωνισμό της πραγματικής αξιοκρατίας. Αναπόφευκτα, το είδος της “αριστείας” που προάγεται χαρακτηρίζεται από ανεπάρκεια και απερισκεψία.

Για παράδειγμα, μέλος της κυβέρνησης των “αρίστων” δήλωσε ότι δεν τον νοιάζει αν θα χαρακτηριστεί μειοδότης. Άλλος “άριστος” μίλησε υποτιμητικά για τους “πατριώτες της φακής“. Πρόκειται για συμπτώματα εθνομηδενισμού που απαξιώνουν κάθε έννοια εθνικής ταυτότητας, γιατί έτσι απαιτεί η παγκοσμιοποίηση.

Ο νεοφιλελεύθερος ελιτισμός

Ένας τέτοιος ασυλλόγιστος ελιτισμός στέκεται κριτικά έναντι της δημοκρατίας, ιδιαίτερα όσον αφορά την πολιτική συμμετοχή και τον αντίκτυπό της στην κοινωνία. Ανησυχεί για τους πιθανούς κινδύνους μιας πιο ενεργούς συμμετοχής των πολιτών στη διαμόρφωση πολιτικών αποφάσεων και μιας ευρύτερης κατανομής εξουσίας. Αμφισβητεί βασικές αρχές της δημοκρατίας:

Ίση εκπροσώπηση, δίκαιη κατανομή της πολιτικής εξουσίας, θεμελιώδη ρόλο της πλειοψηφίας – ο νεοφιλελεύθερος Βρετανός πρωθυπουργός, Κιρ Στάρμερ, θεωρεί θρίαμβο της δημοκρατίας που εξελέγη από το 1/3 των ψήφων. Οι δημοκρατικές διαδικασίες καταλήγουν απλά μια πρόσοψη που δίνει την ψευδαίσθηση ότι η εξουσία ανήκει στο λαό, ενώ ο ρόλος του περιορίζεται στο να επιλέγει κατά κανόνα μεταξύ ενός κύκλου υποψηφίων που προηγουμένως είχε εγκρίνει η ελίτ.

Το διευρυμένο χάσμα επιρροής μεταξύ άρχουσας τάξης και κοινωνίας οδηγεί σε παντελή έλλειψη λογοδοσίας, αφού οι “άριστοι” αποφεύγουν την ευθύνη για τις συνέπειες των πράξεων τους. Στοχεύουν στη διατήρηση των προνομίων τους, χρησιμοποιώντας τη δύναμη του κράτους για να προωθήσουν την ατζέντα τους, ενώ ποδηγετούν τη Δικαιοσύνη.

Αντιμετωπίζουν το κοινό όχι σαν υπεύθυνους συμπολίτες τους, αλλά σαν μάζα υποκειμένων προς διαχείριση. Έτσι, επεμβαίνουν συστηματικά στην ιδιωτική ζωή τους μέσω της ψηφιακής διακυβέρνησης, και τους εμπλέκουν στους πολέμους της παγκοσμιοποίησης εναντίον της αναδυόμενης πολυπολικότητας.

Ο νεοφιλελεύθερος ελιτισμός αποστρέφεται κάθε εναλλακτική άποψη λειτουργίας των κοινωνιών, όπως ο δημοκρατικός πλουραλισμός. Η εξουσία συγκεντρώνεται σε μια μικρή ομάδα, αντί να είναι ευρύτερα διασκορπισμένη μεταξύ ανεξάρτητων ομάδων που ανταγωνίζονται για επιρροή με θεμιτά μέσα.

Προωθείται ένα αντι-πλειοψηφικό πολιτικό σύστημα που περιφρονεί διαταξικούς οργανισμούς, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν ευρύ φάσμα κοινωνικών τάξεων και μπορούν να διαδραματίσουν γόνιμο ρόλο στη χάραξη πολιτικής. Υποβαθμίζεται ο ρόλος της διαπραγμάτευσης, του συμβιβασμού και της συνεργασίας μεταξύ κοινωνικών ομάδων που σε μεγάλο βαθμό περιθωριοποιούνται.

Οργανώσεις τύπου ΜΚΟ είναι εργαλεία για τη προώθηση των ταξικών συμφερόντων, σε παγκόσμιο επίπεδο. Φον ντερ Λέιεν και Σόρος χρησιμοποιούν ΜΚΟ για να παρέμβουν σε εθνικές εκλογές και να ανατρέψουν κυβερνήσεις – βλέπε Γεωργία, Μολδαβία και Ουγγαρία.

Οι τρεις ελίτ

O νεοφιλελεύθερος ταξικισμός είναι εύκολα παρατηρήσιμος στη διαμόρφωση και εφαρμογή των δημόσιων πολιτικών που ωφελούν δυσανάλογα συγκεκριμένες κατηγορίες πολιτών και ενοποιημένες δομές εξουσίας: Στη φορολογική πολιτική που ευνοεί διαπλεκόμενους εισοδηματίες, στη νομοθεσία που προστατεύει τα εταιρικά συμφέροντα έναντι του περιβάλλοντος ή των εργατικών δικαιωμάτων και στην έλλειψη ουσιαστικών μεταρρυθμίσεων για την αντιμετώπιση της ανισότητας. Μια συνηθισμένη κατηγοριοποίηση του ταξικισμού περιλαμβάνει:

1. Οικονομικές ελίτ (ολιγάρχες, εταιρείες, οικονομικοί οργανισμοί) αξιοποιούν τους πόρους τους για να αποκτήσουν επιρροή στην πολιτική διαδικασία. Δωρίζουν σημαντικά ποσά σε πολιτικές εκστρατείες κομμάτων, επηρεάζοντας τα εκλογικά αποτελέσματα και αποκτώντας πρόσβαση σε εκλεγμένους αξιωματούχους, ενώ προσλαμβάνουν λομπίστες για να διαμορφώνουν τη νομοθεσία προς όφελός τους.
2. Πολιτικές ελίτ (εκλεγμένοι αξιωματούχοι, νομοθέτες, ηγέτες κομμάτων, κορυφαίοι γραφειοκράτες) επεξεργάζονται και ψηφίζουν νομοθεσίες που επηρεάζουν άμεσα τις ζωές των πολιτών και ελέγχουν τις διαδικασίες επιλογής κομματικών υποψηφίων. Χρησιμοποιούν απίστευτης ελαφρότητας μεταμοντέρνα τσιτάτα (“σωστή πλευρά της Ιστορίας”, “ο πατριωτισμός είναι το τελευταίο καταφύγιο των απατεώνων”), και βλέπουν την παραμονή τους στην εξουσία της χώρας σαν ένα ταξίδι του εγώ τους. Συχνά προσβλέπουν σε διεθνή καριέρα που προσφέρει στους πιστούς του ο παγκοσμιοποιημένος νεοφιλελευθερισμός.
3. Οι μιντιακές ελίτ (συστημικοί δημοσιογράφοι, ιδιοκτήτες ΜΜΕ) επηρεάζουν τον πολιτικό λόγο και τις κυβερνητικές αποφάσεις. Υπογραμμίζουν ή υποβαθμίζουν συγκεκριμένα θέματα (διαμορφώνοντας έτσι την κοινή γνώμη), επιλέγουν ποιες ιστορίες θα καλύψουν και ποιες θα αγνοήσουν (κατευθύνοντας την προσοχή του κοινού και επηρεάζοντας τις πολιτικές συζητήσεις). Αποφασίζουν σε ποιους πολιτικούς παράγοντες ή απόψεις δίνεται έμφαση και προβολή, περιθωριοποιώντας μη-συστημικούς υποψηφίους ή εναλλακτικές προοπτικές.

Ο νέος ταξικός πόλεμος

Στο βιβλίο του “Ο Νέος Ταξικός Πόλεμος” ο Μάικλ Λιντ αντιμετωπίζει το νεοφιλελεύθερο ελιτισμό σαν μια ασθένεια του νου και της ψυχής. Σύμπτωμά της είναι η κοινωνιοπάθεια, μια αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας που χαρακτηρίζει άτομα με έλλειψη ενσυναίσθησης, σε συνδυασμό με περιφρόνηση προς αυτούς που θεωρούν κατώτερούς τους. Ο νεοφιλελεύθερος ελιτισμός που διακρίνει ανάμεσα στην κάστα των ολίγων μυημένων που ελέγχουν τα πάντα και στις τάξεις των πολλών αμύητων που μειονεκτούν, αποκλείονται, εκφοβίζονται, ταπεινώνονται ή υποβιβάζονται. Είναι ένας ταξικισμός κραυγαλέων ανισοτήτων που προκαλεί αποσύνθεση του κοινωνικού ιστού.

Επειδή ταξικισμός και ρατσισμός είναι αλληλένδετα και αλληλοκαλυπτόμενα φαινόμενα, οι νεοφιλελεύθεροι ποτέ δε θίγουν τον δομικό ρατσισμό που είναι ενσωματωμένος στο δημοκρατικό σύστημα και ταλαιπωρεί τις μεσαίες και κατώτερες κοινωνικές τάξεις, ανεξαρτήτως φυλής ή καταγωγής. Το πολύ-πολύ να κριτικάρουν το ρατσισμό (υπαρκτό ή φανταστικό) των πολιτικών αντιπάλων τους, αλλά ως εκεί! Σχεδόν όλες οι δυτικές χώρες παρουσιάζουν πλέον σοβαρά συμπτώματα δυσλειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών τους.

Η βαθύτερη κατανόηση αυτού του φαινομένου είναι ζωτικής σημασίας, καθώς προειδοποιεί για τις πιθανές παγίδες των δήθεν δημοκρατικών συστημάτων. Παράλληλα, προσφέρει πολύτιμες γνώσεις για την κατανόηση των ανισορροπιών στο σύστημα εξουσίας, των μεγάλων κοινωνικών ανισοτήτων, τον περιορισμό της λαϊκής επιρροής και, σε τελική ανάλυση, τη σωστή διάγνωση των πραγματικών αιτίων των παγκόσμιων ταξικών πολέμων.