Το νομισματικό σοκ της 22ας Αυγούστου του 2023

Εάν οι BRICS+ χρησιμοποιήσουν ένα ανάλογο είδος πατριωτικού μοντέλου με τα αμερικανικά «Liberty Bonds» του 1917, θα μπορέσουν να δημιουργήσουν ένα διεθνές αποθεματικό σύστημα που να στηρίζεται στο νόμισμα BRICS+, ακόμη και εάν δεν έχουν μία ανεπτυγμένη αγορά. Εάν τα καταφέρουν, κάτι που είναι μεν απόλυτα εφικτό αλλά καθόλου απλό, θα προκαλέσουν μία ανατροπή του διεθνούς νομισματικού συστήματος – την οποία φυσικά θα προσπαθήσουν να εμποδίσουν οι ΗΠΑ, με κάθε θεμιτό ή αθέμιτο τρόπο. Ενδεχομένως πάντως να αποσκοπεί σε κάτι τέτοιο η συγκέντρωση χρυσού από όλες τις χώρες των BRICS+, με νέο πρωταθλητή αγορών τη Σιγκαπούρη – η οποία αγόρασε το πρώτο τρίμηνο του 2023 την τεράστια ποσότητα των 68,7 τόνων!

.

Ανάλυση

Έχουμε αναφερθεί ήδη στην ετήσια διάσκεψη κορυφής των ηγετών των χωρών των BRICS – η οποία θα διεξαχθεί στις 22 έως 24 Αυγούστου του 2023, στο Durban της Ν. Αφρικής. Αυτήν ακριβώς την ημέρα, θα παρουσιασθεί η πιο σημαντική εξέλιξη στη διεθνή χρηματοπιστωτική ιστορία από το 1971 – από το έτος δηλαδή που οι ΗΠΑ αποφάσισαν μονομερώς την έξοδο τους από τον κανόνα του χρυσού. Θα περιλαμβάνει δε την κυκλοφορία ενός νέου νομίσματος που θα μπορούσε να αποδυναμώσει το ρόλο του δολαρίου στις παγκόσμιες συναλλαγές – αντικαθιστώντας το τελικά, ως το κορυφαίο αποθεματικό και συναλλακτικό νόμισμα.

Η διαδικασία τώρα, με την οποία θα μπορούσε να συμβεί κάτι τέτοιο, είναι άνευ προηγουμένου – ενώ ο πλανήτης είναι μάλλον απροετοίμαστος για ένα ανάλογο γεωπολιτικό ωστικό κύμα. Για ένα μοναδικό νομισματικό σοκ, εκ μέρους των BRICS – δηλαδή της Βραζιλίας, της Ρωσίας, της Ινδίας, της Κίνας και της Ν. Αφρικής. Χρησιμοποιούμε βέβαια σκόπιμα τη λέξη «σοκ», επειδή το νέο νόμισμα θα επηρεάσει άμεσα το παγκόσμιο εμπόριο, τις άμεσες ξένες επενδύσεις και τα χαρτοφυλάκια των επενδυτών – με δραματικούς και απρόβλεπτους τρόπους.

Περαιτέρω, η πιο σημαντική εξέλιξη στο σύστημα BRICS αφορά την επέκταση των μελών του – ενώ ακριβώς για το λόγο αυτό υιοθετήθηκε άτυπα ο όρος BRICS+. Εν προκειμένω, έχουν υποβάλει ήδη επίσημο αίτημα ένταξης οκτώ κράτη – ενώ άλλα 17 έχουν εκδηλώσει το ενδιαφέρον τους. Τα οκτώ κράτη είναι η Αλγερία, η Αργεντινή, το Μπαχρέιν, η Αίγυπτος, η Ινδονησία, το Ιράν, η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ – ενώ τα 17 ενδιαφερόμενα είναι τα εξής: Αφγανιστάν, Μπαγκλαντές, Λευκορωσία, Καζακστάν, Μεξικό, Νικαράγουα, Νιγηρία, Πακιστάν, Σενεγάλη, Σουδάν, Συρία, Ταϊλάνδη, Τυνησία, Τουρκία, Ουρουγουάη, Βενεζουέλα και Ζιμπάμπουε.

Με τη Ρωσία τώρα και τη Σαουδική Αραβία στα μέλη του, θα πρόκειται για τους δύο από τους τρεις μεγαλύτερους παραγωγούς ενέργειας στον πλανήτη – με τρίτο τις ΗΠΑ. Με τη Ρωσία, την Κίνα, τη Βραζιλία και την Ινδία ήδη μέλη, έχουμε τις τέσσερις από τις επτά μεγαλύτερες χώρες στον κόσμο, όσον αφορά την εδαφική τους έκταση – διαθέτοντας το 30% της συνολικής ξηράς του πλανήτη και τους σχετικούς φυσικούς πόρους.

Εκτός αυτού, οι BRICS διαθέτουν σχεδόν το 50% της παγκόσμιας παραγωγής σιταριού και ρυζιού, καθώς επίσης το 15% των παγκοσμίων αποθεμάτων χρυσού – ενώ οι τέσσερις πρώτες ανήκουν στις εννέα με τον υψηλότερο πληθυσμό του πλανήτη, με συνολικό 3,2 δις ανθρώπων ή το 40% του πληθυσμού της Γης. Επί πλέον, η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία, η Ρωσία και η Σαουδική Αραβία, έχουν όλες μαζί ΑΕΠ ύψους 29 τρις $ ή το 28% του παγκοσμίου ΑΕΠ σε όρους δολαρίου – ενώ σε όρους αγοραστικής δύναμης (ΡΡΡ), πάνω από το 54%. Τέλος, η Ρωσία και η Κίνα διαθέτουν δύο από τα τρία μεγαλύτερα πυρηνικά οπλοστάσια του πλανήτη – συνδυαστικά, μεγαλύτερα από τα αντίστοιχα των ΗΠΑ.

Με κριτήριο τα παραπάνω, οι BRICS αποτελούν μία ουσιαστική και αξιόπιστη εναλλακτική λύση στη δυτική ηγεμονία – έναν πόλο ενός καινούργιου πολυπολικού ή ενδεχομένως διπολικού πλανήτη. Προφανώς δε, το νούμερο ένα κίνδυνο για τις ΗΠΑ – ενώ δίνεται έτσι μία άλλη οπτική γωνία, στον πόλεμο της Ουκρανίας.

Το νέο νόμισμα

Συνεχίζοντας, όταν ανακοινωθεί η κυκλοφορία του νέου νομίσματος τον Αύγουστο, δεν θα είναι κάτι που δεν έχει προετοιμαστεί – αφού θα στηρίζεται σε ένα εξελιγμένο δίκτυο κεφαλαίων και επικοινωνιών που θα αυξήσει σημαντικά τις δυνατότητες επιτυχίας του. Ειδικότερα, οι BRICS αναπτύσσουν, εκτός των άλλων, ένα υποβρύχιο τηλεπικοινωνιακό σύστημα οπτικών ινών που θα συνδέει τα μέλη τους, με το όνομα BRICS Cable – με στόχο να μην είναι δυνατή η κατασκοπεία τους εκ μέρους των ΗΠΑ, όσον αφορά την κυκλοφορία μηνυμάτων που μεταφέρονται μέσω των υφισταμένων καλωδιακών δικτύων.

Ο λόγος τώρα που γίνεται αυτή η συντονισμένη προσπάθεια αποδολαριοποίησης, είναι η χρησιμοποίηση του δολαρίου «καταχρηστικά» εκ μέρους των ΗΠΑ ως όπλου (ανάλυση), μέσω των κυρώσεων – οι οποίες, στην περίπτωση της Ρωσίας, ήταν πρωτόγνωρες στα ιστορικά χρονικά, ενώ είχαν ως αποτέλεσμα να φοβηθούν όλες οι άλλες χώρες τυχόν ανάλογη «επίθεση».

Έτσι το Ντουμπάι και η Κίνα συνήψαν πρόσφατα μία συμφωνία πληρωμής του πετρελαίου σε γουάν – ενώ το Ντουμπάι με τη σειρά του θα μπορεί να χρησιμοποιήσει το γουάν, για την αγορά ημιαγωγών ή βιομηχανικών προϊόντων από την Κίνα. Η Σαουδική Αραβία συζητάει κάτι ανάλογο με την Κίνα που θα ήταν θανατηφόρο για το πετροδολάριο (ανάλυση) – ενώ η Κίνα με τη Βραζιλία κατέληξαν πρόσφατα σε μία διμερή νομισματική συμφωνία ευρείας βάσης, με την κάθε χώρα να αποδέχεται το νόμισμα της άλλης στο μεταξύ τους εμπόριο.

Την ίδια στιγμή, υπάρχει μία κλιμακούμενη στρατιωτική σχέση μεταξύ της Κίνας και της Ρωσίας, για την από κοινού αντιμετώπιση των ΗΠΑ – ενώ στις εμπορικές σχέσεις μεταξύ τους, η Ρωσία μπορεί να πληρώνει με ρούβλια τα κινεζικά εμπορεύματα και η Κίνα με γουάν τη ρωσική ενέργεια, τα στρατηγικά μέταλλα και τα οπλικά συστήματα.

Εν τούτοις, όλες αυτές οι διμερείς συμφωνίες ενδέχεται να αντικατασταθούν από το νέο νόμισμα – το οποίο λέγεται πως θα είναι συνδεδεμένο με ένα καλάθι εμπορευμάτων που θα συμπεριλαμβάνει πετρέλαιο, σιτάρι, χαλκό και άλλα βασικά εμπορεύματα παγκόσμιας διαπραγμάτευσης. Θεωρείται δε πως δεν θα είναι διαθέσιμο με τη μορφή χαρτονομισμάτων για τις καθημερινές συναλλαγές, αλλά θα υπάρχει μόνο σε ψηφιακή μορφή – ενώ θα διατηρείται από ένα νέο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα των BRICS+,  με κρυπτογραφημένη κίνηση μηνυμάτων για την καταγραφή των συναλλαγών.

Όμως, η μεθοδολογία της αποτίμησης του καλαθιού φαίνεται πως αντιμετωπίζει τα ίδια προβλήματα, με αυτά που αντιμετώπισε ο Keynes και οι υπόλοιποι στις συνεδριάσεις του Bretton Woods – όταν σχεδίαζαν να δημιουργήσουν το παγκόσμιο νόμισμα με την ονομασία Bancor. Η δυσκολία εν προκειμένω ευρίσκεται στο ότι, τα παγκόσμια εμπορεύματα που συμπεριλαμβάνονται σε οποιοδήποτε καλάθι, δεν είναι εντελώς ανταλλάξιμα – αφού, για παράδειγμα, υπάρχουν πάνω από 70 ποιότητες αργού πετρελαίου.

Ενδεχομένως λοιπόν να καταλήξουν και οι BRICS σε αυτό που κατέληξε ο Keynes – στο ότι ένα μόνο εμπόρευμα, ο χρυσός, θα εξυπηρετούσε καλύτερα το αντίκρισμα ενός νομίσματος, για λόγους ευκολίας και ομοιομορφίας.

Η εναλλακτική των BRICS+

Περαιτέρω, για την καλύτερη κατανόηση της δυσκολίας, οφείλει κανείς να αναφέρει ότι, υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ ενός νομίσματος συναλλαγών, πληρωμών και ενός αποθεματικού νομίσματος – ξεκινώντας από το ότι, τα νομίσματα συναλλαγών χρησιμοποιούνται στο εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών, ενώ τα κράτη μπορούν να συναλλάσσονται μεταξύ τους με όποιο νόμισμα θέλουν και όχι υποχρεωτικά με το δολάριο.

Τα αποθεματικά όμως νομίσματα, έτσι όπως αποκαλούνται, είναι διαφορετικά – αφού πρόκειται στην ουσία για «λογαριασμούς αποταμίευσης» των κυρίαρχων κρατών που τους έχουν κερδίσει, μέσω των εμπορικών τους πλεονασμάτων. Τα χρήματα δε αυτά, δεν διατηρούνται σε νομισματική μορφή – αλλά με τη μορφή τίτλων, όπως είναι τα ομόλογα.

Εν προκειμένω λοιπόν, όταν αναφέρεται πως το δολάριο είναι το κορυφαίο αποθεματικό νόμισμα, αυτό που στην πραγματικότητα εννοείται είναι πως οι χώρες διατηρούν τα αποθέματα τους σε τίτλους που εκφράζονται σε δολάρια – δηλαδή, σε ομόλογα του αμερικανικού υπουργείου οικονομικών. Επομένως τα αποθεματικά τους κεφάλαια δεν είναι σε δολάρια – αλλά σε τίτλους των ΗΠΑ.

Ως αποτέλεσμα τώρα των παραπάνω, δεν είναι δυνατόν να υπάρχει ένα αποθεματικό νόμισμα, χωρίς μία μεγάλη και καλά ανεπτυγμένη αγορά κρατικών ομολόγων – ενώ καμία χώρα δεν πλησιάζει καν την αγορά των ομολόγων των ΗΠΑ, όσον αφορά το μέγεθος, την ποικιλία των λήξεων, τη ρευστότητα, το διακανονισμό, τα παράγωγα και άλλα απαραίτητα χαρακτηριστικά.

Στα πλαίσια αυτά, το πραγματικό εμπόδιο για ένα άλλο νόμισμα ως αποθεματικό, είναι η απουσία μίας ανάλογης αγοράς ομολόγων, όπως των ΗΠΑ – στην οποία τα αποθεματικά επενδύονται πραγματικά. Επομένως, είναι δύσκολο να αποφευχθούν τα αμερικανικά ομόλογα (treasuries) ως αποθεματικά, ακόμη και αν θα το ήθελε κανείς – ενώ δεν υπάρχει καμία εναλλακτική στις ΗΠΑ. Καμία άλλη χώρα δηλαδή δεν μπορεί να τις πλησιάσει, από τη συγκεκριμένη πλευρά.

Εδώ ακριβώς υπεισέρχεται η ενδεχόμενη εναλλακτική – με την έννοια πως το νέο νόμισμα των BRICS+ προσφέρει την ευκαιρία δημιουργίας μίας βαθιάς και ρευστής αγοράς ομολόγων. Το κλειδί εδώ, είναι η δημιουργία μίας αγοράς ομολόγων συναλλάγματος BRICS+ σε 20 ή περισσότερες χώρες ταυτόχρονα – βασιζόμενη σε ιδιώτες επενδυτές σε κάθε χώρα, για την αγορά αυτών των ομολόγων.

Ειδικότερα, τα ομόλογα BRICS+ θα προσφέρονται μέσω τραπεζών, ταχυδρομείων και άλλων καταστημάτων λιανικής, ενώ θα εκφράζονται σε νόμισμα BRICS+ – αλλά οι επενδυτές θα μπορούν να τα αγοράζουν σε τοπικό νόμισμα, σε συναλλαγματικές ισοτιμίες που θα καθορίζονται ελεύθερα από τις αγορές. Εάν δε το νόμισμα θα υποστηρίζεται από χρυσό, θα προσφέρει ένα ελκυστικό μέσο διατήρησης αγοραστικής αξίας – πολύ περισσότερο σε χώρες, τα τοπικά νομίσματα των οποίων είναι επιρρεπή στον πληθωρισμό ή στις χρεοκοπίες, όπως είναι η Αργεντινή ή/και η Βραζιλία.

Βέβαια, θα απαιτηθεί χρόνος για μία τέτοια αγορά, ικανή να προσελκύσει θεσμικούς επενδυτές. Ο τεράστιος όγκος όμως των λιανικών επενδύσεων σε μέσα που εκφράζονται στο νόμισμα των BRICS+, σε χώρες όπως η Ινδία, η Κίνα, η Βραζιλία κλπ., θα μπορούσε να απορροφήσει τα πλεονάσματα που δημιουργούνται από το παγκόσμιο εμπόριο στο συγκεκριμένο νόμισμα – οπότε είναι εφικτό να συμβεί.

Επίλογος

Ολοκληρώνοντας, η δημιουργία ενός παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος με τον τρόπο που αναλύσαμε, δεν είναι κάτι καινούργιο – αφού οι ΗΠΑ έκαναν κάτι ανάλογο το 1917. Ειδικότερα, έως τότε και από το 1790, η αγορά ομολόγων των ΗΠΑ ήταν για επαγγελματίες – ενώ δεν υπήρχε λιανική αγορά.

Η κατάσταση αυτή άλλαξε κατά τη διάρκεια του 1^ου Παγκοσμίου Πολέμου – όπου ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ εξουσιοδότησε την «Liberty Bonds» να βοηθήσει στη χρηματοδότηση του πολέμου (κάτι ανάλογο συνέβη στη Γερμανία, στο 2^ο ΠΠ). Έτσι εκδόθηκαν ομόλογα και διοργανώθηκαν παρουσίες του Liberty Bond (ομόλογο ελευθερίας) σε κάθε μεγάλη πόλη των ΗΠΑ – ενώ η αγορά των συγκεκριμένων ομολόγων έγινε πατριωτικό καθήκον.

Η διαδικασία λειτούργησε και η προσπάθεια στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία – αλλάζοντας έκτοτε την αμερικανική οικονομία, με τους Αμερικανούς να αρχίζουν να αγοράζουν μετοχές, ομόλογα και άλλους τίτλους, ως μικροεπενδυτές. Εάν λοιπόν οι BRICS+ χρησιμοποιήσουν ένα ανάλογο είδος πατριωτικού μοντέλου «Liberty Bond», θα μπορέσουν να δημιουργήσουν ένα διεθνές αποθεματικό σύστημα που να στηρίζεται στο νόμισμα BRICS+, ακόμη και εάν δεν έχουν μία ανεπτυγμένη αγορά.

Εάν τα καταφέρουν, κάτι που είναι μεν εφικτό αλλά καθόλου απλό, θα προκαλέσουν μία ανατροπή του διεθνούς νομισματικού συστήματος – την οποία φυσικά θα προσπαθήσουν να εμποδίσουν οι ΗΠΑ, με κάθε θεμιτό ή αθέμιτο τρόπο. Ενδεχομένως πάντως να αποσκοπεί σε κάτι τέτοιο η συγκέντρωση χρυσού από όλες τις χώρες των BRICS+, με νέο πρωταθλητή αγορών τη Σιγκαπούρη – η οποία αγόρασε το πρώτο τρίμηνο του 2023 την τεράστια ποσότητα των 68,7 τόνων!